Historia Szczutkowa

Treść

WIEŚ. Położona na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, na krawędzi doliny Lubaczówki. Nazwa o pierwotnej formie: "Szczytatycze". Wieś wzmiankowana w 1388 r., wówczas nadana przez księcia płockiego i bełskiego Siemowita IV na uposażenie parafii łacińskiej w Lubaczowie . W 1596, wraz z całością beneficjum probostwa lubaczowskiego, włączona przez króla Zygmunta III w obręb dóbr stołowych biskupstwa przemyskiego obrządku łacińskiego; do poł. XX w. pozostawała w kluczu łukawieckim wspomnianych dóbr. Część obecnej wsi Ruda Szczutkowska, wzmiankowana była w 1531 r. jako zakład metalurgiczny ("Mineria Sczytkowska"), a później jako niewielka osada i folwark; do końca XVIII w. wchodziła w skład starostwa lubaczowskiego, jako część prawdopodobnie Opaki lub Dąbrowy; od pocz. XIX do XX w. pozostawała w obrębie dóbr lubaczowskich w posiadaniu kolejno: Pawłowskich, Bernsteinów i Gołuchowskich.

      Miejscowość objęta zaburzeniami społecznymi w I poł. XVII w. We wsi biskupiej w XIX w. rozwinął się niewielki ośrodek garncarski; Ruda Szczutkowska znana z istnienia dużych stawów, przy których od XVI w. czynna ruda żelaza i kuźnica oraz młyn, od XVII w. funkcjonował folwark z gorzelnią. Wśród mieszkańców występowali dawniej Ukraińcy, Polacy i Żydzi .

       Początkowo wieś o spornym obszarze, na którym w XV w. osadzono Łukawiec, a w XVI w. prawdopodobnie Bihale. Osada zajmuje wysoczyznę zamkniętą w widłach Lubaczówki  i potoku Młaha, położona wzdłuż równoleżnikowej drogi, która od zach. styka się z głównym szlakiem łączącym pierwotnie Lwów z Lubaczowem przez Wielkie Oczy złożona z kilku części, z których ważniejsze to: Mielniki, Onyszczaki, Prewedy, Ruda Szczutkowska, Sysaki. W zachodniej części wsi usytuowana jest dawna cerkiew greko-katolicka,  p. w. św. Dymitra , obecnie kaplica rzymsko-katolicka p. w. św. Wawrzyńca. Przy boku osady istniał niegdyś dwór z ogrodem oraz folwark. W 1880 r. wieś miała 147 domów i 717 mieszkańców, głównie Rusinów. W 1938 r. mieszkało tu 1150 osób, w tym 950 Ukraińców. Obecnie w ok. 100 domach mieszka ponad 400 osób. Mimo częściowego zniszczenia w latach walk z UPA, na terenie wsi przetrwało wiele starych drewnianych domów, głównie z lat 1920 - 1930, dwa budynki szkolne - stary drewniany z 1918 r, oraz nowszy murowany z 1935 r. oraz kilka kapliczek z XIX i XX wieku.

     W 1956 r. w rejonie Szczutkowa dokonano odkrycia dużych złóż gazu ziemnego. 15.03.1963 r. nastąpił samoczynny wybuch gazu, powstał wtedy niewielki krater, z którego wydobywał się słup ognia sięgający 30 m. Gaz zanim go ugaszono płonął kilka miesięcy, a jego eksploatacja trwa do dnia dzisiejszego.

_______________________________________________________________